Nidra: 6 rodzajów snu oraz sposoby na lepszy sen

Sen to naturalnie występujący stan umysłu i ciała, który jest ważnym procesem biologicznym oraz wymogiem dla organizmu, podobnie jak pożywienie, woda i powietrze. Podczas snu nasz organizm regeneruje się po wyczerpaniu, które występuje w ciągu całego dnia. W trakcie snu nasze ciało wchodzi w stan anaboliczny - konstruktywny mechanizm, który przywraca podstawowe funkcje organizmu, takie jak na przykład odporność. Wraz z układem nerwowym, układ kostny i układ mięśniowy również regenerują się w czasie snu, co powoduje, że sen jest niezbędny do przeżycia. 

 

Rola snu

 

Sen odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu mózgu, fizjologii ogólnoustrojowej, utrzymaniu metabolizmu, regulacji apetytu oraz funkcjonowaniu układu odpornościowego, hormonalnego i sercowo-naczyniowego. W trakcie snu nasz mózg naprawia uszkodzenia, porządkuje i zapamiętuje nowe informacje, a niekiedy nawet rozwiązuje problemy, z którymi nie radzimy sobie na jawie. Sen z punktu widzenia medycznego to po prostu wyłączenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego i jego odnowa na poziomie fizycznym. To jest najbardziej podstawowa funkcja snu, ale oczywiście nie jedyna. 

 

Chociaż zwykle podczas snu nie reagujemy na otaczające nas środowisko, stan snu bardzo różni się od stanu całkowitej nieświadomości (np. w znieczuleniu czy śpiączce). Sen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu normalnych funkcji motorycznych i poznawczych organizmu, podobnie jak naturalny rytm dobowy lub zegar biologiczny naszego organizmu odgrywa ważną rolę w regulacji snu.

 

W czasie snu występują dwa stany, które w ciągu nocy przeplatają się ze sobą. Stan NREM (Non Rapide Eyes Movement - bez szybkiego ruchu gałek ocznych) to sen głęboki, spokojny, wolnofalowy (częstotliwość fal mózgowych jest wtedy najmniejsza). Dzieli się on na cztery fazy. Pierwsza trwa zaledwie kilka minut i jest to stan pół snu, pół jawy. W drugiej i trzeciej fazie sen stopniowo pogłębia się, aby wejść w czwartą, najgłębszą. Aktywność mózgu niemal całkowicie wtedy zanika. W tej właśnie fazie mózg intensywnie się regeneruje na poziomie komórkowym, czysto chemicznym.

 

Zaburzenia snu

 

Uczucie senności, podczas gdy ciało jest na jawie, dostarcza informacji o zaburzonym śnie. Można je przypisać złym nawykom stylu życia lub pewnym podstawowym schorzeniom jak na przykład bezsenność, obturacyjny bezdech senny, narkolepsja i inne. Problemy z wzorcami snu mogą prowadzić do rozwoju innych problemów, takich jak brak koncentracji, trudności w nauce, zaniki pamięci, zmęczenie, letarg i niestabilne stany emocjonalne czy psychiczne.

 

Sen i rodzaje snu w ajurwedzie

 

Sen w ajurwedzie odgrywa bardzo ważną rolę dla organizmu. Nidra (sen) jest uważana za jedną z trzech upasathmbha (drugorzędnych podparć życia), które pełnią kluczową rolę dla każdej istoty żywej.

 

Kontekst związany ze snem został bardzo szczegółowo wyjaśniony w klasycznym ajurwedycznym tekście medycznym Charak Samhita, który wyjaśnia różne szczegóły związane ze snem, takie jak rodzaje snu oraz korzyści płynące z lepszego snu w nocy.

 

6 rodzajów snu

 

1. Tamo bhava - Ten rodzaj snu występuje z powodu tamas guna (tamas guna jest jedną z trzech manas guna lub cech mentalnych, które mają przypisane cechy letargicznego i chaotycznego snu).
2. Shleshma samudbhava - Ten rodzaj snu występuje z powodu zaburzenia doszy Kapha.
3. Mana sharir śrama sambhava - Taki rodzaj snu jest spowodowany wysiłkiem umysłowym i fizycznym.
4. Aagantuki - Ten rodzaj snu pojawia się ze względu na zewnętrzne czynniki takie jak leki, zapachy, czy miejscowe stosowanie past ziołowych.
5. Vyadhya anuvartini - Ten rodzaj snu występuje w wyniku powikłań różnych zaburzeń i chorób.
6. Ratri svabhava prabha - Ten rodzaj snu występuje z powodu natury nocy. Jest to sen fizjologiczny.

 

Ajurwedyjskie wyjaśnienie fizjologicznego snu

 

Według Ajurwedy sen ma nie tylko wpływ na nasze subiektywne odczucie tego, czy jesteśmy wypoczęci i pełni energii. Do jego najważniejszych zadań należą między innymi:

 

• Regulacja gospodarki hormonalnej - Podczas snu dochodzi do procesów, które mają na celu utrzymanie równowagi gospodarki hormonalnej. Wytwarza się między innymi hormon wzrostu, który w przypadku dzieci odpowiada za prawidłowy wzrost, natomiast u dorosłych głównie spowalnia proces rozpadu tkanek i przyspiesza gojenie.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała - Jeśli nie wysypiamy się odpowiednio długo (średnio minimum 6-7 godzin) lub jakość snu jest niezadowalająca, mamy tendencje do przybierania masy ciała. Dzieje się tak dlatego, że podczas snu nie zgromadziliśmy wystarczającej ilości energii, którą próbujemy rekompensować poprzez spożywanie węglowodanów.
• Pamięć i koncentracja - W czasie snu ludzki mózg uporządkowuje, segreguje i przyswaja wszystkie zdobyte w ciągu dnia informacje. Następuje utrzymywanie równowagi w mózgu, ponieważ neurony, które nie uaktywniły się w czasie czuwania, mogą uaktywnić się w nocy.
• Gromadzenie energii - Podczas gdy nasz organizm przyjmuje postawę spoczynku, spada napięcie mięśniowe, gromadzi jednocześnie energię, którą będziemy mogli spożytkować kolejnego dnia.
• Odpowiedni nastrój - Osoby cierpiące na zaburzenia snu bardzo często odczuwają problemy z obniżeniem nastroju, drażliwością, uczuciem irytacji.
• Odporność organizmu - Jeśli organizm jest wypoczęty, czyli zaznał snu o odpowiedniej długości i jakości, jest bardziej odporny na infekcje wirusowe i bakteryjne (osłabiony-niewyspany będzie znacznie bardziej podatny na przeziębienia i choroby)

 

Korzyści z lepszego snu

 

• Komfortowo przespana noc pomaga się odprężyć i myśleć pozytywnie. 
  
• W trakcie snu nasze ciało i umysł regenerują się. Wszystkie komórki i tkanki odnawiają się. Organizm wypoczywa i wycisza się, a uszkodzone komórki nerwowe odbudowują się.
  
• Kiedy śpimy mózg „porządkuje” zebrane w ciągu dnia informacje. Te nieprzydatne „wyrzuca”, a  ważne utrwala. Sen korzystnie oddziałuje na nasza zdolność uwagi, koncentracji oraz uczenia się.
  
• Podczas snu uwalniany jest hormon wzrostu. Dlatego dzieci oraz młodzież potrzebują znacznie więcej snu niż osoby dorosłe.
  
• Sen warunkuje o naszym zdrowiu. Podnosi naturalną odporność organizmu, a nawet chroni przed przedwczesnym starzeniem się. Łagodzi powstałe w organizmie stany zapalne, które powodują wiele groźnych chorób.
  
• Kiedy jesteśmy wyspani, nasz mózg pracuje znacznie lepiej. Wpadamy wtedy na więcej kreatywnych rozwiązań i wykazujemy się analitycznym i twórczym myśleniem.
  

 

Niewłaściwy sen

 

• Niewłaściwy sen może prowadzić do wycieńczenia, osłabienia, bezpłodności i impotencji.
• Zaburzenia snu utrudniają naukę i koncentrację.
• Brak snu może również doprowadzić do licznych chorób serca, m. in. nadciśnienia.
• Nieregularny sen może prowadzić do zaburzeń o podłożu psychologicznym takich jak depresja czy zaburzenia lękowe.
• Lekki, płytki sen przez długi czas, może prowadzić do zaburzenia doszy Vata w organizmie, co z kolei prowadzi do wysuszenia organizmu.
• Przysypianie  w ciągu dnia, może prowadzić do pogorszenia doszy Kapha w organizmie, co prowadzi to do wzrostu masy ciała. 

 

 

Ajurwedyczne sugestie dotyczące lepszego snu

 

Jak lepiej spać?

Charaka Samhita wymienia różne sposoby na lepszy sen. Oto kilka z nich.

 

• Delikatnie masuj całe ciało przed pójściem spać.
• Weź ciepły prysznic lub relaksującą kąpiel.
• Zawsze budź się o tej samej porze, nawet w weekendy.
• Chodź spać na tyle wcześnie, by zapewnić sobie minimum 7 godzin snu.
• Nie kładź się do łóżka, jeśli nie jesteś śpiący i używaj łóżka tylko do spania.
• Zadbaj o spokojną, odprężającą atmosferę oraz optymalną temperaturę w sypialni.
• Wyłącz światła oraz urządzenia elektroniczne. 
• Nie jedz obfitych posiłków przed snem. 
• Unikaj spożycia alkoholu i kawy późnym popołudniem lub wieczorem.
• Wprowadź rytuały relaksacyjne przed snem.
• Skorzystaj z aromaterapii, otocz się przyjemnym zapachem kadzideł lub olejków z roślin, które promują odprężenie ciała i umysłu, takich jak na przykład lawenda, melisa czy neroli.